Bilimsel adı: Odonata. Odonata, diğer birçok uçan böcek gibi (sinekler, böcekler, lepidoptera, hymenoptera) Mezozoik çağın başlarında evrimleşti.
İki ortak grup kolayca ayırt edilir:
• Yusufçuklar: Bunlar, Epiprocta alt takımına yerleştirilirler (genellikle daha büyüktür, gözler birlikte ve hareketsiz, kanatlar yukarda ya da dışarda)
• Kızböcekleri: Zygoptera'dır (genellikle daha küçüktür, gözleri ayrı, kanatlar vücut boyunca)
Tüm Odonataların “nimf” adı verilen su larvaları vardır ve bunların tümü, (larva ve yetişkinler) etoburdur. Yetişkinler nadiren yürüyebilir. Bacakları avı yakalamak için özelleşmiştir. Bu tür neredeyse tamamen böcek öldürücülerdir.
Açıklama
Bu böceklerin karakteristik olarak kafaları büyük, yuvarlak ve çoğunlukla iyi gelişmiş bileşik gözlerle kaplıdır. Uçuş sırasında avı yakalamayı kolaylaştıran bacakları, bağımsız hareket eden iki çift uzun, şeffaf kanadı ve uzun karınları vardır. Üç ocelli ve kısa antenleri vardır. Ağız kafanın alt kısmındadır. Uçuş kanatları, uçuş kaslarına doğrudan takılıdır. Neoptera'da olduğu gibi, dolaylı olmaktan ziyade, uçuş kasları toraksa yapışıktır. Bu, dört kanadın her birinin genliği, frekansı, hücum açısı, bombesi ve bükülmesinin tamamen bağımsız olarak aktif kontrolüne izin verir.
Çoğu ailede, kanadın ucuna yakın, ön kenarda pterostigma adı verilen bir yapı vardır. Bu, damarlarla çevrili kalınlaşmış, hemolimf dolu ve genellikle renkli bir alandır. Pterostigmanın işlevi tam olarak bilinmemektedir, ancak büyük olasılıkla aerodinamik bir etkiye sahiptir ve ayrıca görsel bir işlevi de olabilir. Kanadın ucundaki fazla kütle, kanatları yukarı ve aşağı hareket ettirmek için gereken enerjiyi de azaltabilir. Kanat sertliği ve kanat kütlesinin doğru kombinasyonu, uçmanın enerji tüketimini azaltabilir. Su perileri yetişkinlere göre daha tıknaz, daha kısa bedenlere sahiptir. Kanatları olmamasına ek olarak, gözleri daha küçük, antenleri daha uzun ve kafaları yetişkinlere göre daha az hareketlidir.
Genelde oldukça benzer olsalar da, yusufçuklar kızböceklerinden kolayca tanınabilen birkaç özelliğiyle farklılık gösterir. Yusufçuklar oldukça sağlam gövdelidirler ve güçlü uçarlar. İstirahat halindeyken kanatlarını ya dışarıya ya da aşağıya (hatta biraz ileriye doğru) tutarlar. Kızböcekleri daha az sağlam olma eğilimindedir, hatta uçarken zayıf görünme eğilimindedirler. Dinlenirken çoğu tür kanatlarını karnının üzerine katlayarak tutarlar. Yusufçukların gözleri, hayvanın kafasının çoğunu kaplar ve tüm yüz boyunca birbirine dokunur. Kızböceklerinde, gözler arasında tipik olarak bir boşluk vardır.
Ekoloji ve Yaşam Döngüsü
Kız böcekleri yarı suculdur. Bu nedenle, yetişkinler çoğunlukla su kütlelerinin yakınında görülür ve bu yüzden sıklıkla suda yaşayan böcekler olarak tanımlanır. Bununla birlikte, birçok tür sudan uzaktır. Erkek Odonata, diğer böceklerde bulunanlardan farklı olarak karmaşık cinsel organlara sahiptir. Bunlar, dişiyi tutmak için kavrama cerci ve birincil üreme organları tarafından üretildikten sonra, spermin tutulduğu karın üzerinde ikincil bir çiftleşme organları kümesini içerir. Erkek, çiftleşmek için dişiyi göğsünden ya da başından kavrar ve karnını büker. Böylece kendi cinsel organları spermi tutan çiftleşme organları tarafından kavranabilir. Dişi başını ya da göğüs kafesini, erkeğin karnının ucunda bulunan kancalarla tutarak çiftleşirler. Dişi, erkeğin organına dokunmak ve sperm almak için karnını öne doğru büker. Buna "tekerlek" pozisyonu denir.
Yumurtalar, suya ya da bitki örtüsüne yakın ıslak yerlere bırakılır ve yumurtadan çıkan besinlerle yaşayan pronimfler üretmek için açılır. Daha sonra, küçük balıklar da dahil olmak üzere diğer suda yaşayan organizmalar üzerinde doymak bilmez yırtıcı olan yaklaşık 9-14 mollü instarlara dönüşürler. Bu böcekler daha sonra üreyen yetişkinlere dönüşür. Beslenmeleri tamamen böceklerden oluştuğundan, odonat yoğunluğu av popülasyonuyla doğru orantılıdır ve bollukları ekosistemdeki av bolluğunu gösterir. Tür zenginliği vasküler bitkilerin % 100'ü, belirli bir habitatta yusufçuk türlerinin zenginliğiyle pozitif bir şekilde ilişkilendirilmiştir. Bu, göl gibi bir yerde, çok çeşitli odonatlar bulunursa, benzer şekilde çok çeşitli bitkilerin de mevcut olması gerektiği anlamına gelir.
Ek olarak, kızböcekleri ortalama sıcaklıktaki değişikliklere karşı çok hassastır. Küresel sıcaklık arttıkça ve habitat kurudukça birçok tür daha yüksek rakımlara ve enlemlere taşınmıştır. Pek çok türün toprakları üst üste gelmeye başladıkça, normalde temas etmeyen türlerin melezleşme oranı artmaktadır. Küresel iklim değişikliği devam ederse, Odonata'nın birçok üyesi yok olmaya başlayacak. Kız böcekleri çok eski bir düzene ve tam bir fosil kaydına sahip olduklarından, böcek evrimi ve adaptasyonunu incelemek için ideal türlerdir. Örneğin, uçmayı geliştiren ilk böceklerden biridir ve bu özelliğin böceklerde yalnızca bir kez evrimleşmiş olması muhtemeldir, uçuşun odonatlarda nasıl çalıştığına bakıldığında, uçuşun geri kalanı haritalandırılabilir.
